Tien AI-tips die je gelijk kunt toepassen
Aan de lopende band verschijnen er rapporten over AI en media – vaak boordevol statistieken, afwegingen en nieuwe vragen. Hartstikke belangrijk, maar soms is gericht advies ook welkom. Dat is precies wat de toolkit Talking About AI van Poynter, Mediawise en Associated Press biedt. Direct toepasbare tips ingedeeld in drie categorieën: AI begrijpelijk maken, transparantie over AI-gebruik, en het actief betrekken van je publiek bij keuzes rondom AI. Hier komen ze.
✍️ AI uitlegbaar maken
1. Begin bij de impact – niet bij de technologie
Leg allereerst uit waarom AI belangrijk is voor je verhaal. Mensen slaan sneller aan op de concrete impact dan op technische uitleg. Dat de gemeente een algoritme gebruikt om fraude te voorspellen? Het zal wel. Maar dat jij wellicht eerder verdacht wordt van fraude omdat je alleenstaande moeder bent.. dat komt binnen.
2. Vermijd jargon – of leg het meteen uit
Gebruik je toch een technische term – large language model of deep learning? Geef meteen een korte, heldere uitleg. Zorg dat je consequent bent in de terminologie die je gebruikt. Je kunt daarvoor een glossary toevoegen aan je website. De gids geeft zelf gelijk het goede voorbeeld.
3. Vertel liever wat een AI-tool doet dan hoe hij dat doet
En hou het zo concreet mogelijk.
4. Vergelijk AI met iets wat iedereen kent
“Denk aan een keukenmachine: je stopt er ingrediënten in (je input: data), kiest een programma (algoritme) en hij maakt er een soep of smoothie van (je output: een tekst, beeld of data-analyse).”
5. Meld expliciet dat AI niet vergelijkbaar is met mensen
Vermijd uitspraken als “de AI denkt dat…” en wees duidelijk over de grenzen van AI. AI is niet menselijk en denkt ook niet als een mens. Door dat goed uit te leggen voorkom je verwarring over wat AI wel en niet kan.
✍️ Transparantie over je AI-gebruik
6. Wees duidelijk over de manier waarop je AI inzet
Laat weten of en hoe je AI gebruikt hebt in je verhaal - bijvoorbeeld bij transcriptie, research of beeldgeneratie – en benoem ook duidelijk wat je rol als mens was.
“Een redacteur deed de research voor dit artikel; bij de opzet van het verhaal heeft hij gebruikt gemaakt van AI; vervolgens heeft de redacteur deze opzet uitgewerkt tot een artikel, dat gecheckt is door een ervaren eindredacteur.”
7. Maak AI-gebruik visueel herkenbaar
Om lange uitlegalinea’s te voorkomen, kan beeld helpen. Gebruik icoontjes voor verschillende AI-toepassingen, met kleuren die de mate van AI-inmenging aanduiden en grafische explainers om het proces in beeld te brengen.
8. Eén is geen: laat je publiek zien hoe je verificatiestappen doorloopt
Neem je publiek mee door de stappen die je zet, gebruik voorbeelden en benoem waaraan je als journalist AI-gebruik herkent. Ook goed om te laten zien dat je de context altijd meeneemt, dat fakedetectietools niet goed genoeg zijn om er blind op te vertrouwen en dat je daarom nooit focust op één enkele verificatietechniek.
✍️ Betrek je publiek bij beslissingen over AI
9. Nodig je publiek uit vooral zelf ook kritisch te denken
Bijvoorbeeld in wekelijkse socialmediachallenges waar je publiek nepcontent moet spotten of live sessies op sociale media waar je met je gebruiker in gesprek gaat over het herkennen van AI-gegenereerde verhalen.
10. Zorg dat je op de hoogte bent van het niveau en de behoeften van je publiek
Bijvoorbeeld door in quizvragen te onderzoeken wat je publiek begrijpt van AI-begrippen,door reacties op sociale media te analyseren of focusgroepen te organiseren. En idealiter: een combinatie van dat alles. De gids denkt verschillende strategieën voor je uit, dus lees vooral verder.
Lezen, luisteren, kijken..
..als je vijf minuten hebt:
Voor iedereen die zich afvraagt of er tools bestaan die met zekerheid kunnen vertellen of een tekst is geschreven door AI heeft Laurens Vreekamp een duidelijk antwoord: nee. In Spraakmakers op NPO 1 test hij het voor je.
In Achter De Schermen: AI In De Media kijkt Villamedia dit keer mee bij Roularta Media Nederland (uitgever van o.a. KIJK!, Delicious en Flow), waar AI voorspelt welke covers wel en niet werken.
Hoe ver kom je met AI-agents als je geen enkele progammeerervaring hebt? Maaike Lousberg (AI&Wij) hoorde Alexander Klöpping aan tafel bij Eva Jinek beweren dat je zonder programmeren iets kan opleveren waar vijf jaar geleden nog een team van twintig man voor nodig was. Tijd voor een experiment. “Want als ik eerlijk ben: ik kan niet coderen. Ik ken geen Python, weet wel wat een API is, maar kan er verder niet veel mee. […] De komende 100 dagen ga ik uitzoeken of het mogelijk is om als niet-techneut een AI-gedreven bedrijf te bouwen.” Benieuwd? Lousberg houdt je in wekelijkse blogposts op de hoogte van haar voortgang.
In een wereld waarin big tech steeds meer surveillancemogelijkheden hebben, is voorzichtigheid geboden, schrijft Eric Smit (hoofdredacteur Follow The Money). Daarom lanceert Publeaks een campagne die volledige vertrouwelijkheid beloofd aan mensen die misstanden willen melden aan journalisten, “door van technologie gebruik te maken die het onmogelijk maakt uw digitale sporen te volgen.”
De hoofdboodschap van een webinar van WAN-IFRA met Nikita Roy (Newsroom Robots Lab) Florent Daudens (HuggingFace) en Ezra Eeman (NPO): AI is niet langer optioneel, maar zou een strategische prioriteit moeten zijn. Daudens waarschuwt dat veel nieuwsorganisaties AI nog als side project zien. “Er wordt veel individueel geëxperimenteerd – maar mensen zijn bang om erover te praten. Dat betekent dat redacties geen collectieve intelligentie opbouwen rond AI.”
Vorige week reisde menig journalist af naar Perugia voor het jaarlijkse International Journalism Festival. Villamedia deed verslag. Eric Smit (Follow the Money): “Mijn aandacht ging vooral uit naar de big tech. De ongebreidelde macht van die industrie ondermijnt westerse democratieën op een manier die we sinds de Tweede Wereldoorlog niet hebben ervaren.” Collega Lise Witteman ziet ook de positieve kant. AI biedt volgens haar kansen voor meer crossborder dataonderzoek.
Wat David Caswell (Reuters Institute) het meest opviel in Perugia: dat fans en tegenstanders van AI beiden aanwezig waren, maar elkaar in panels nauwelijks spraken. “Dit moet een echt debat worden, in plaats van twee conversaties die totaal langs elkaar heen gaan.” Een paar suggesties om dat mogelijk te maken.
..als je iets langer hebt:
In de podcast Three Takeaways vertelt Ezra Eeman (NPO) over onder meer Europese AI-initiatieven om tegenwicht te bieden tegen de VS, en andere AI-inzichten die hij opdeed in Perugia.
Heb je nog geen genoeg van het International Journalism Festival? Dan kun je ook allerlei sessies terugkijken. Bijvoorbeeld panels over de belangrijkste AI-trends en over de invloed van Silicon Valley of praktische tutorials over tools zoals Google Pinpoint.
Voor de docenten in ons midden: Poynter maakte een lessenserie over onder meer verantwoord gebruik van AI, het herkennen van fake news en informatie zoeken met behulp van GenAI.
AI-experts gezocht
Steeds meer redacties zoeken actief naar AI-expertise. Zo heeft RTL Nieuws een vacature voor een AI-Onderzoeksjournalist openstaan en zoekt Omroep Brabant een AI-coördinator (worstenbroodjes inbegrepen).
Tooltips tot slot
Leuk hoor, al die verschillende modellen die aan ChatGPT hangen. Maar hoe bepaal je of je GPT‑4, GPT‑4.5, o3, o4‑mini of o4‑mini‑high moet hebben? Waar het ene model goed is voor brainstormen is het ander geschikter voor bijvoorbeeld programmeren of samenvatten. Deze GPT bepaalt op basis van jouw prompt welk model je moet hebben.
MetaOSINT geeft een uitgebreid overzicht van de OSINT-tools die je online kunt vinden voor uiteenlopende onderzoeksgebieden - van geopolitiek tot crypto tot social media.
Het nieuwe model van OpenAI, ChatGPT-3o, lijkt handig voor reversed location search of geoguessing: je uploadt een foto en het model analyseert waar hij genomen is. Uiteraard niet altijd correct, maar mogelijk een handige toevoeging aan je OSINT-toolbox.
Podric doorzoekt de inhoud van podcasts voor je. Met meer dan 100.000 afleveringen in het archief ontsluit de tool een hoop informatie die anders moeilijk terug te vinden is. Je kunt ook alerts instellen voor onderwerpen die je op de voet wil volgen.
Dat was hem weer. Fijn (lang!) weekend en tot over twee weken.
