‘De journalistiek moet haar veranderspier trainen’
In deze nieuwsbrief: hoe te overleven zonder zoekmachines, een tool als extra paar onderzoeksjournalistieke ogen en aanbevelingen van de European Broadcasting Union.
Redacties staan in het tijdperk van generatieve AI van twee kanten onder druk. Aan de ene kant klinkt de kritiek dat media te terughoudend zijn, terwijl grote techbedrijven wél razendsnel het informatielandschap veranderen. Aan de andere kant is er het geluid dat we vooral niet te hard van stapel moeten lopen. Wil de journalistiek het vertrouwen behouden – van het publiek én van medewerkers – dan moeten we mensen meenemen in veranderingen en weloverwogen beslissingen nemen. En dat vraagt juist om geduld.
Hoe ga je als redactie om met die spagaat? In een nieuw rapport deelt de European Broadcasting Union (EBU) inzichten uit twintig interviews met experts. Allereerst: om zowel het publiek als de redactie mee te krijgen, is het volgens het rapport belangrijk om te laten zien wat er mogelijk is. Positieve voorbeelden, direct gekoppeld aan een duidelijke toekomstvisie en een realistische strategie.
Maar omdat er zoveel onduidelijk is, is het belangrijk om onzekerheden óók te benoemen, beveelt EBU aan. Voor redacties betekent dit: begin bij wat je wél weet, sta open voor wat je nog kunt leren en breng onzekerheden in kaart. En vooral: ‘ontwikkel je veranderspier’. Zoals Jan Schüßler van de Duitse omroep ZDF het zegt: “AI is geen losstaand thema. Het draait om de cultuur van je organisatie: hoe flexibel ben je [..]? Weten hoe AI-tools werken is belangrijk. Maar nóg belangrijker is dat je snel kunt schakelen en dat je ontdekt welke toepassingen echt iets toevoegen voor je publiek.”
Daartoe alvast deze to do lijst.
Andere inzichten:
- In tijden van AI vragen we ons vaak af hoe we als journalist relevant blijven. Het feit dat het publiek een journalist ter verantwoording kan roepen, is daarbij essentieel. Heb je een klacht over Instagram of OpenAI? Probeer maar eens iemand te spreken te krijgen. Haast onmogelijk. Een journalist of redacteur is in principe benaderbaar en dat is een kracht.
- Als journalist, ongeacht je pluimage, moet je vaardigheden ontwikkelen om de output van AI kritisch te kunnen beoordelen. “Waar het oude devies - ‘follow the money’ – nog altijd geldt, speelt ‘follow the data’ ook steeds nadrukkelijker.”
Interessant zijn ook de negen casestudies. De BBC werkt aan automatisch geschreven live-samenvattingen van voetbalwedstrijden, het Filipijnse mediabedrijf Rappler ontwikkelde een tool voor virtuele focusgroepen en Omroep Zwart gebruikt AI om vanuit het perspectief van verschillende doelgroepen feedback te verzamelen. Per use case lees je welk probleem er is opgelost en hoe, wat daarvoor nodig is, wat de resultaten en lessen zijn en wie je erover kunt benaderen. Handig!
Liever luisteren dan lezen? Dat kan ook, in de Eurovison News Podcast.
Lezen, luisteren, kijken..
..als je vijf minuten hebt:
Als je wil voorkomen dat Meta je socialmediaposts, -foto’s en -comments gebruikt om hun AI-modellen mee te trainen, kun je dat tot 26 mei aangeven, meldt de Autoriteit Persoonsgegevens. Meta start op 27 mei met trainen. Je krijgt je gegevens er dan niet meer zo maar uit.
Leren schrijven van Agatha Christie herself. De BBC maakte in samenwerkingmet haar familie een deepfakeversie van de in 1976 overleden, wereldberoemde schrijfster, die je de kneepjes van het vak leert. Interessant, maar niet oncontroversieel om een overleden persoon op deze manier weer tot leven te wekken.
‘Zou ik als AI-trainer van binnenuit kunnen onderzoeken hoe chatbots tot hun soms wonderlijke antwoorden komen?’, vraagt onderzoeksjournalist Jeroen van Bergeijk zich af. Hij besluit te solliciteren op een functie als AI-trainer bij LinkedIn en deelt zijn inzichten in de Groene Amsterdammer.
Ons hele leven draait op Amerikaanse en Chinese technologie. De EuroStack zou een alternatief moeten bieden. De Correspondent spreekt erover met Francesca Bria, topeconoom en bedenker van het Europese alternatief.
Deze overzichtelijke graphic toont 90 voorbeelden van GenAI-gebruik in de media, opgedeeld in verschillende categorieën.
© 2025 GenAI Media Tools Visualization ‘AI is niet langer optioneel en dat is een probleem’, schrijft onderzoeker Hannes Cools in De Standaard, nadat hij ongevraagd AI-samenvattingen in Word krijgt opgedrongen door Copilot. ‘Wie bepaalt eigenlijk hoe technologie ons leven vormgeeft?’
In het verlengde daarvan: Ernst-Jan Pfauth (de Correspondent) schrijft dat het onze burgerplicht is om te experimenteren met AI: ‘Wie AI negeert, laat zijn toekomst door anderen bepalen’.
Süddeutsche Zeittung deelt hoe het datateam de Germany Election Bot trainde om vragen over de landelijke verkiezingen te beantwoorden.
‘Alsjeblieft’ en ‘dankjewel’ zeggen tegen ChatGPT verspilt miljoenen dollars aan rekenkracht, aldus OpenAI CEO Sam Altman – en dus enorm veel water en energie. Toch maar wat minder beleefd doen misschien.
..als je iets langer hebt:
Voor iedereen die zich zorgen maakt dat steeds minder gebruikers doorklikken naar nieuwswebsites (waarom zou je, als AI het nieuws al voor je samenvat?), brengt International News Media Association advies uit. “Uitgevers moeten een ‘zero search’ strategie hebben, of op zijn minst een ‘low search’ strategie, want zelfs als traffic met maar 5 of 10% daalt, is dat een gigantische verandering. En die komt snel.”
Hoe Reuters werknemers motiveert om bottom-up met AI-ideeën te komen en deze te testen - gevoed door cursussen en ondersteund door inloopspreekuren met experts – vertelt Jane Barrett in The Media Copilot.
Hier bekijk je alle sessies van Nordic AI in Media Summit.
Tooltips tot slot
Describe Anything is een tool die voor je beschrijft wat er op beeld te zien is. Het kan fungeren als extra paar ogen bij onderzoeksjournalistieke projecten door bijvoorbeeld te beschrijven hoe individuen in een mensenmassa zich bewegen. Je kunt de tool vragen te focussen op een specifiek onderdeel in beeld.
Met Botpress train je heel intuïtief je eigen chatbot. Schrijf een prompt, laad relevante documenten of websites, test en verbeter.
En met Shortwave kun je een AI-agent je afspraken laten plannen. Ernst-Jan Pfauth van de Correspondent ging je voor. Hij gebruikt ook onder meer Wispr Flow: een tool waaraan je je gedachtenspinsels in spraak kunt delen, om er een transcriptie voor terug te krijgen.
Mijn volgende nieuwsbrief wijd ik aan AI voor zelfstandigen vanwege het NVJ-evenement De Nieuwe Freelancer (10 juni). Heb jij tips? Mail me op ngoutier@villamedia.nl. Tot over twee weken!
